عرضه اولیه چیست؟

عرضه اولیه یا ( Initial Public Offering ) به چه معناست ؟

به زبان ساده میتوان گفت که «عرضه اولیه سهام» (Initial Public Offering) یا به اختصار IPO یعنی اینکه یک شرکت برای اولین بار سهام خود را در بورس (یا فرابورس) عرضه میکند.
معمولا شرکتها در فرآیند عرضه اولیه، قیمت سهام خود را پایینتر از ارزش واقعی آنها ارزشگذاری میکنند. بنابراین احتمال سودآوری آنها (حداقل در کوتاه مدت) افزایش مییابد و این یکی از دلایل بالا بودن تقاضا برای عرضه اولیه میباشد.

یکی از روش های سرمایه گذاری کم ریسک، خرید سهام شرکت ها به هنگام اولین عرضه عمومی آن است. این روش به ویژه برای افرادی مناسب است که به تازگی اقدام به خرید و فروش سهام کردهاند. عرضه اولیه به معنای تازهکار بودن شرکت ارائهدهنده سهام نبوده و تنها بدین معنا است که به تازگی مجوز خرید و فروش سهام آن شرکت در بورس اوراق بهادار صادر شدهاست.

لازم به ذکر است که در میان شرکتهای دارای مجوز فعالیت در بازارهای مالی کشور، تنها شرکتهای سهامی عام مجاز به فعالیت در بورس و فروش سهام خود به عامه سهامداران هستند. بنابراین، عرضه اولیه تنها در مورد این شرکتها مفهوم پیدا مینماید. شرکت هایی که شرایط بهتری از نظر برآورده کردن الزامات قانونی دارند، معمولاً در بورس پذیرفته میشوند، در غیر این صورت، در فرابورس فعالیت خواهند کرد.

ممکن است این سوال برای شما پیش آید که چرا یک شرکت عرضه اولیه میشود؟

با ورود شرکت ها به بازار بورس، علاوه بر این که بازار بورس ایران عمق پیدا میکند، سرمایه موجود در کشور به سمت این شرکت های پذیرفته شده در بورس رفته و موجب گسترش تولید و اشتغال در کشور میشود. در ادامه مهمترین علت های عرضه اولیه شدن شرکت ها را بررسی میکنیم:

تامین مالی به واسطه شراکت سهامداران

یکی از مهمترین دلایل ورود شرکت ها به بورس، استفاده از منابع مالی از طریق انتشار سهام است. شرکت ها برای گسترش فعالیت های خود به منابع مالی نیاز دارند. یکیاز این راه های تامین مالی، ثبت شرکت به عنوان یک شرکت سهامی عام و استفاده از سهام آن به عنوان منبع تامین مالی است. زمانی که شرکت های سهامی عام با توجه به قوانین، در بورس یا فرابورس، مورد پذیرش قرار میگیرند، میتوانند سهام خود را در بازار منتشر کنند و به این واسطه جذب نقدینگی کرده و در راستای برنامههای شرکت هزینه نمایند.

تخفیف مالیاتی

یکی دیگر از دلایل ورود شرکت ها به بورس، معافیت یا تخفیفهای معاملاتی است. مالیات رایج شرکتهای غیر بورسی 25 درصد است اما مالیات شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس به ترتیب برابر با 22.5 و 23.75 درصد است. هزینه شرکت های بورسی با این تخفیف در مالیات کاهش پیدا کرده و در نتیجه باعث افزایش سود شرکت خواهد شد.

برخورداری از تسهیلات ویژه بانکی

شرکتها با عضویت در بورس، اعتباری که از این طریق به دست میآورند، که میتوانند از تسهیلات بانکی بیشتری نسبت به شرکتهای غیر بورسی استفاده کنند.

افزایش اعتماد عمومی نسبت به شرکت و برندینگ

کسب اعتبار و افزایش برندینگ شرکت یکی از مهمترین دلایل بورسی شدن شرکت ها است.برای پذیرفته شدن در بورس ایران، شرکت ها ملزم به داشتن شرایط خاص و رعایت قوانین مشخصی هستند که از بین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

ثبت شرکت به عنوان سهامی عام
سودآور بودن طی سه سال گذشته
داشتن حداقل سرمایه معین
عدم وجود زیان انباشته در ترازنامه
تایید صورت های مالی توسط حسابرس بورس

دارا بودن این شرایط و رعایت قوانین بورس که از جمله آن میتوان به صورتهای مالی به صورت شفاف اشاره کرد باعث میشود تا اعتماد عمومی به این شرکت ها بیشتر شود و شرکت ها اعتبار بیشتری داشته باشند و در نتیجه باعث افزایش سودآوری شرکت خواهد شد.

محاسبه ارزش شرکت

یکی دیگر از دلایل ورود شرکت ها به بورس، استفاده از مزایای حضور در یک بازار با محوریت عرضه و تقاضا است که یکی از مهمترین آن ها محاسبه ارزش سهام شرکت ها با توجه به عملکردشان (افزایش تولید، افزایش صادرات، افزایش فروش و…) و صنعتی که در آن هستند، تعیین میشود. سرمایهگذاران هم با توجه به این عملکرد در خرید و فروش سهام شرکت میکنند. در نتیجه، تمام سهامداران حقیقی و حقوقی ارزش روز دارایی خود را میدانند.

نقدشوندگی بالا

نقدشوندگی بالا، یکی دیگر از دلایل ورود شرکت ها به بورس است. به هنگام عرضه اولیه شرکت ها در بورس، آنها بخشی از سهام خود را برای خرید در اختیار عموم مردم قرار میدهند که به آن سهام شناور گفته میشود. اگر یکی از سهامداران حقوقی بخواهد به سرعت سهام خود را به فروش برساند، می تواند از طریق بازار بورس اقدام کند در صورتی که که چنین امکانی برای سهامدار یک شرکت غیر بورسی وجود ندارد.

روشهای عرضه اولیه سهام

عرضه اولیه به روش حراج
روش خرید سهام و عرضه اولیه به صورت حراج به این صورت است که پس از اعلام قیمت مبنا (ارزشگذاری) برای هر سهم و تعداد سهامی که هر شخص میتواند خریداری کند، متقاضیان اقدام به ثبت سفارش میکنند. در این روش هر فردی که بالاترین قیمت را پیشنهاد داده باشد، به هنگام اختصاص سهم در اولویت قرار دارد.

عرضه اولیه به قیمت ثابت
این روش که یکی از قدیمیترین روشهای عرضه اولیه است، بدین صورت است که قیمت عرضـه از قبل مشخص بوده است و در بازه زمانی مشخص به مشتریان فرصت ثبت سفارش داده میشود. در انتها در صورتیکه تعداد تقاضا از سهام عرضه شده بیشتر باشد، اوراق بهادار به شیوه تخصیص به روش تسهیم به هر فرد تعلق خواهد گرفت. بدین معنی که مجموع سهام عرضه شده بین تعداد نفراتی که ثبت سفارش کرده اند تقسیم خواهد شد. اما در صورتیکه مجموع تعداد سفارشهای ثبت شده کمتر از تعداد کل اوراق بهادار قابل عرضه باشد، عرضه اوراق بهادار به هر کد معاملاتی معادل سفارشهای خرید ثبت شده وی خواهد بود. مابقی سهام نیز توسط متعهد خرید، به قیمت مبنا خریداری میشود.

عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ یا ثبت سفارش

در این روش که به آن ثبت دفتری یا روش ثبت سفارش نیز گفتـه میشود، اولویت زمانی مطرح نیست، بلکه اولویت قیمتی مدنظر است. خرید عرضـه اولیه به روش بوک بیلدینگ بدین صورت است که تعداد مشخصی از سهام شرکت در بازه قیمتی معینی عرضـه میشود و متقاضی قیمت مدنظر خود را در بازه قیمتی تعیین شده، وارد میکند و اولویت با کسانی است که بیشترین قیمت را وارد میکنند. در این روش عموما سرمایهگذاران سقف قیمتی سهم را وارد میکنند و در نهایت شرکت سهام عرضه شده خود را به تعداد مساوی بین متقاضیان تقسیم میکند. به دلیل تقاضای زیاد در این روش عموما تعداد کمی سهام به هر فرد اختصاص داده میشود.

در روش بوک بیلدینگ بهجای تعیین یک قیمت مشخص، یک بازه قیمتی دارای بالاترین و پایینترین آستانه قیمتی اعلام میشود. همچنین در این روش حجم یا حداکثر تعداد سهامی که هر فرد میتواند دریافت کند نیز از طریق اطلاعرسانیهای سازمان بورس اعلام میشود. پس از اتمام مهلت سفارش گیری نیز تعداد سهم هر کد بورسی مشخص میشود که این تعداد بر اساس کل افرادی است که در مهلت مقرر سفارش خود را ثبت کردهاند.

عرضه اولیه با روش ترکیبی
در عرضه اولیه به روش ترکیبی، سهام شرکت در دو مرحله عرضه میشود. مرحله نخست بخشی از سهام قابل عرضه به صندوق های مختلط و صندوق سهامی اختصاص مییابد. کشف قیمت سهام در مرحله نخست انجام میشود. صندوقهای سرمایهگذاری تا 50 درصد از سهام را میتوانند به سهامداران حقیقی عرضه کنند اما باید مابقی را تا 90 روز نگهداری کنند.
س از کشف شدن قیمت برای قرار گرفتن به عنوان مبنای عرضه در مرحله دوم این قیمت به همهی سرمایهگذاران اطلاعرسانی میشود. سهامداران با ثبت حداکثر سهمیه و قیمت اعلام شده سفارش خود را در کارگزاری ثبت میکنند.

به روز شده در: 24/02/2025